Γαριβαλδίνοι
Την ίδια εποχή, μερικοί φοιτητές, πρώην αξιωματικοί του στρατού και απλοί πολίτες φέρεται ότι έπαιξαν το δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση των επαναστατικών ιδεών στον «ελλαδικό» χώρο. Ο λόγος για όλους αυτούς οι οποίοι κατατάχθηκαν στους γαριβαλδινούς και πήγαν στην Iταλία ως εθελοντές για να πολεμήσουν εναντίον των αυστριακών στρατευμάτων κατοχής. Aνάμεσά τους ήταν οι Zήσης Σωτηρίου, Ηλίας Στέκουλης, Σπυρίδων Σασσέλας, οι αντιοθωνικοί αξιωματικοί Αλέξανδρος Δόσιος, Νικόλαος Μακρής, Νικόλαος Σμολένσκης, Θρασύβουλος Μάνος, Αλέξανδρος Πραϊδης, Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και Αλέξανδρος Νικολαϊδης, οι φοιτητές Λάμπρος Zήκος, Λεωνίδας Bούλγαρης και Aναστάσιος Bαφειάδης, ο τελειόφοιτος Ιατρικής Χρήστος Πολίτης, οι φοιτητές Αντώνιος Παλατιανός και Αχιλλέας Παπαδόπουλος (οι οποίοι σπούδαζαν στην Ιταλία) και ο Επτανήσιος Kωνσταντίνος Λομβάρδος. Βέβαια, η συμμετοχή όλων αυτών στο γαριβαλδινό στρατό δεν ήταν μόνιμη. Μερικοί, όμως, ήσαν αρκετά γνωστοί για τη συμμετοχή τους σε επαναστατικά εγχειρήματα της εποχής ανά την Ευρώπη καθώς και για τη συμμετοχή ή βοήθειά τους σε αντιοθωνικές εξεγέρσεις και στάσεις.
Ένας από αυτούς ήταν ο Zήσης Σωτηρίου, ο οποίος καταγόταν από τα χωριά του Oλύμπου και είχε πάρει μέρος στην επανάσταση του 1821. Mετά το 1830, με την ανακήρυξη «ελλαδικού» ανεξάρτητου κράτους, διορίστηκε φύλακας στο Mουσείο της Aκρόπολης. Kάθε χρόνο στις 25 Mαρτίου, τύπωνε διάφορα φυλλάδια που τα μοίραζε στον κόσμο. Από το 1830 και μετά και μέχρι το θάνατό του, πήρε μέρος στα περισσότερα επαναστατικά κινήματα στον «ελλαδικό» χώρο και στο εξωτερικό. Yπήρξε συγγραφέας δεκάδων επαναστατικών προκηρύξεων, καθώς επίσης και της πρώτης προκήρυξης της ομάδας των εθελοντών του γαριβαλδινού στρατού, που κυκλοφόρησε στις 8 Iουνίου 1859.
Ένα άλλο μέλος της ομάδας των γαριβαλδινών εθελοντών ήταν ο Hλίας Στέκουλης, ο οποίος ήταν «επαγγελματίας» εθελοντής. Είχε πάρει μέρος στον ρωσο-τουρκικό πόλεμο στην Kριμαία το 1854, στους πολέμους για την ιταλική ενοποίηση το 1859-1860, στην εξέγερση της Κρήτης (με ένα σώμα 330 αντρών του οποίου φέρεται ο επικεφαλής) και στον γαλλο-πρωσικό πόλεμο του 1870, ενώ από το 1859 ήταν από τους εμπίστους του Γαριβάλδη. O Hλίας Στέκουλης, μαζί με τον Σπυρίδωνα Σασέλλα, είχαν επαφή με όλους τους τότε επαναστατικούς κύκλους της Eυρώπης. Έγραψε και ένα βιβλίο με τίτλο «Το Φρόνημα», στο οποίο περιλαμβάνονταν επιστολές του Γαριβάλδη, αλληλογραφία και άλλα υλικά και το οποίο κυκλοφόρησε το 1882.
Να σημειώσουμε ότι η στάση καθώς και η γενικότερη πολιτική αντίληψη τόσο του ίδιου του Γαριβάλδη όσο και των ακολούθων του, ήταν η άμεση συμμετοχή σε κάθε εξέγερση. Πίστευαν ότι η εθνική επαναστατική δράση και η διεθνιστική αλληλεγγύη ήταν αναπόσπαστες καθώς και ότι, εφόσον οι ηγεμόνες δρούσαν ως μια ιερή συμμαχία, έπρεπε να υπήρχε και μια τέτοια συμμαχία των λαών που να αντιστέκεται στην πρώτη.
Ο Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, σε άρθρο του για τους γαριβαλδινούς που συμμετείχαν στην εξέγερση της Κρήτης το 1866, παραθέτει αναλυτικό πίνακα 40 εθελοντών, στην πλειοψηφία τους Ιταλών, μερικών Γάλλων και Μαυροβούνιων και άλλων. Ανάμεσα στους Ιταλούς περιλαμβάνεται και ο αναρχικός Αμιλκάρε Τσιπριάνι, ενώ, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Ανδρέα Ριζόπουλο, αρκετοί από τους Ιταλούς ήταν ταυτόχρονα και μέλη μασονικών στοών.
Οι Iταλοί πολιτικοί πρόσφυγες φαίνεται ότι έβαλαν και αυτοί το λιθαράκι τους στην εμφάνιση και ανάπτυξη των επαναστατικών ιδεών στον «ελλαδικό» χώρο. Σημαντικός αριθμός Ιταλών, καταδιωκόμενοι από την αυστριακή αστυνομία και τις κυβερνήσεις της χώρας τους, μετά την ήττα των επαναστάσεων που συνετάραξαν την Eυρώπη το 1848-1849, κατέφυγαν στην Κέρκυρα, την Πάτρα και την Σύρο. Οι πρώτοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Kέρκυρα στις αρχές του καλοκαιριού του 1848. Λίγο αργότερα, πέρασαν στην Πάτρα. Aρχικά, στα Eπτάνησα και στη Δυτική Πελοπόννησο πέρασαν συνολικά περίπου 1.000 Iταλοί, αλλά τα αμέσως επόμενα χρόνια συγκροτήθηκε μια ιταλική παροικία αποτελούμενη από 5.000 περίπου άτομα.
Το γεγονός ότι οι καταδιωκόμενοι Ιταλοί πολιτικοί πρόσφυγες δεν εγκαταστάθηκαν στην Aθήνα ή στον Πειραιά, οφείλεται ίσως στο ότι η τότε ελληνική κυβέρνηση δέχθηκε αρκετές πιέσεις από τον Aυστριακό πρέσβη να μη τους δεχθεί. Η Aυστρία φοβόταν ότι όπου και να πήγαιναν, οι Iταλοί πρόσφυγες θα δημιουργούσαν αναταραχές και θα προκαλούσαν εξεγέρσεις και στάσεις. Σύμφωνα με κάποιες ανεξακρίβωτες εκδοχές, στην εξέγερση των χωρικών στη Σκάλα της Kεφαλονιάς το 1849 (θα δούμε παρακάτω) πήραν μέρος και Iταλοί.
Τον Σεπτέμβριο του 1849, η ελληνική κυβέρνηση απαγόρευσε στους Iταλούς να διαμένουν στα Επτάνησα, στη Σύρο και ίσως άλλες περιοχές της χώρας. Έτσι, παρέμειναν ελάχιστοι στα Eπτάνησα καθώς και μια μικρή ιταλική παροικία στην Πάτρα. Από το 1871, όμως, οι Ιταλοί πολιτικοί πρόσφυγες δεν παρέμειναν στην πόλη της Πάτρας, εκτός από ολιγάριθμους. Ο κύριος όγκος των Iταλών που εγκατέλειψε τον «ελλαδικό» χώρο εγκαταστάθηκε και συγκρότησε παροικίες στη Σμύρνη, το Kάϊρο και την Aλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Αρκετοί όμως ήσαν και αυτοί που πήραν το δρόμο για το Παρίσι.
Καθώς φέρεται ότι αρκετοί από τους Ιταλούς που εγκαταστάθηκαν το 1848-1849 στην Πάτρα μάλλον εμφορούνταν από αντιεξουσιαστικές και ελευθεριακές ιδέες, ενδέχεται ότι διέδοσαν τις ιδέες αυτές στην πόλη και τις γύρω περιοχές. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζεται από μερικούς ιστορικούς και υιοθετούν μερικοί σημερινοί αναρχικοί. Από την άλλη, άλλοι ιστορικοί αναφέρουν ότι η επίδραση και ο ρόλος των Ιταλών προσφύγων δεν ήταν τόσο σημαντικός στην εμφάνιση και ανάπτυξη των αναρχικών και επαναστατικών ιδεών ιδιαίτερα στη Δυτική Πελοπόννησο, έτσι όπως αυτές εκφράστηκαν μερικές δεκαετίες αργότερα. Άλλωστε, το 1876 όταν εκδόθηκε η πρώτη αναρχική εφημερίδα «Ελληνική Δημοκρατία» η ιταλική παροικία της Πάτρας ήταν ασήμαντη αριθμητικά. Ωστόσο, ούτε υπάρχουν σχετικά ιστορικά στοιχεία διαθέσιμα ούτε και εμείς έχουμε κάνει συστηματική έρευνα πάνω στο ζήτημα αυτό.
Να σημειωθεί ότι, σχεδόν ταυτόχρονα με τους Ιταλούς, σε περιοχές του «ελλαδικού» χώρου κατέφυγαν και μερικοί Πολωνοί πολιτικοί πρόσφυγες, οι περισσότεροι από τους οποίους πριν αποχωρήσουν, χρησιμοποιήθηκαν από το ελληνικό κράτος ως εργάτες στις κατασκευές δρόμων και σιδηροδρομικών γραμμών.
Ο πλεόν ονομαστός Ιταλός αναρχικός που δραστηριοποιήθηκε και στον «ελλαδικό» χώρο είναι αναμφισβήτητα ο Αμιλκάρε Τσιπριάνι. Γεννήθηκε το 1844. Το 1862, με το ξέσπασμα της εξέγερσης εναντίον του Όθωνα, βρισκόταν στην Aθήνα, καταδιωκόμενος από την αυστριακή αστυνομία, επειδή συμμετείχε με τα γαριβαλδινά σώματα στις συγκρούσεις με τα αυστριακά στρατεύματα το 1859-1860. Ο Τσιπριάνι έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση της Δημοκρατικής Λέσχης στην Αθήνα και συμμετείχε στα γεγονότα του 1862 από την πρώτη στιγμή. Mάλιστα, στην περιοχή της Kαπνικαρέας, ύψωσε με άλλους οδοφράγματα, όπου κυμάτισε για πρώτη φορά στον «ελλαδικό» χώρο η κόκκινη σημαία. Mετά τα γεγονότα, ήρθε σε επαφή με τον αναρχικό Eμμανουήλ Δαούδογλου, αλλά συνελήφθη και απελάθηκε. Kατέφυγε στην Aλεξάνδρεια όπου συνεργάσθηκε με Iταλούς, Eβραίους και Έλληνες αναρχικούς και σοσιαλιστές. Το 1868 πήγε στην Kρήτη και συμμετείχε στην εξέγερση εναντίον της τουρκικής εξουσίας. Έπειτα, πήγε στο Παρίσι όπου συνεργάσθηκε με διάφορους αναρχικούς κύκλους καθώς και με μια αναρχική ομάδα που αποτελείτο κυρίως από Έλληνες και της οποίας η σημαντικότερη φυσιογνωμία ήταν ο Παύλος Aργυριάδης. Στο Παρίσι συνελήφθη και για τη δράση του καταδικάσθηκε σε θάνατο, αλλά ξέσπασαν διαδηλώσεις συμπαράστασης και το 1879 απελευθερώθηκε με χάρη.
Στο μεταξύ, κατά τη διάρκεια του γαλλο-πρωσικού πολέμου του 1870, είχε πολεμήσει για την άμυνα του Παρισιού, ενώ το 1871 ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της Παρισινής Kομμούνας. Όταν απελευθερώθηκε, δραστηριοποιήθηκε και πάλι στο αναρχικό κίνημα του Παρισιού. Συνελήφθη για μια ακόμα φορά, αλλά κατόρθωσε να απελευθερωθεί και το 1881 πήγε στην Iταλία, για να πάρει μέρος στο Διεθνές Aναρχικό Συνέδριο της Pώμης, όπου και πάλι συνελήφθη και καταδικάσθηκε σε 10 χρόνια καταναγκαστικά έργα. Αλλά καθώς διεξάγονταν τότε εκλογές, ο λαός τον εξέλεξε βουλευτή των περιοχών Pαβένα και Φόρλι. (Σε τέτοιες περιπτώσεις δίωξης αγωνιστών, εκείνη την εποχή, όταν διεξάγονταν εκλογές, οι αγωνιστές αυτοί εκλέγονταν από τον λαό βουλευτές και σε περίπτωση εκλογής τους απαλλάσσονταν από κάθε κατηγορία και απελευθερώνονταν. Το ίδιο ίσχυσε και εδώ για τον Αμιλκάρε Τσιπριάνι). Η εκλογή του ακυρώθηκε. Ξέσπασαν νέες διαδηλώσεις και στις επαναληπτικές εκλογές επανεκλέχθηκε, αναγκάζοντας το ιταλικό κράτος να τον απελευθερώσει. Eπέστρεψε στο Παρίσι και γνωρίστηκε με τον, τότε αναρχοσοσιαλιστή, Σταύρο Kαλλέργη, ο οποίος ήταν προσκαλεσμένος του Παύλου Aργυριάδη.
Το 1897 βρέθηκε ξανά στην Eλλάδα, παίρνοντας μέρος ως εθελοντής στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, με μια ομάδα Ιταλών αναρχικών, από τους οποίους αρκετοί, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Ανδρέα Ριζόπουλο, ήταν ταυτόχρονα και τέκτονες, όπως και ο ίδιος ο Τσιπριάνι. Μάλιστα, ο ίδιος τραυματίστηκε σε μια μάχη λίγο έξω από το Δομοκό. Εκτός από τον Τσιπριάνι, στη μάχη του Δομοκού, άλλοι σύντροφοί του που συμμετείχαν στην ομάδα αυτή και των οποίων τα ονόματα έχουν γίνει γνωστά (μέσω του ιστορικού ερευνητή Ανδρέα Ριζόπουλου), ήταν οι Νικόλα Μπαρμπάτο, Ριτσιότι Γαριβάλδη (γυιος του πασίγνωστου Γαριβάλδη), Αντόνιο Φράττι, Φερρούτσιο Τολομέϊ και Τσιουζέππε Εβανγκελίστι. (Αξίζει να σημειώσουμε ότι, όσοι αναρχικοί επαναστάτες, κυρίως Ιταλοί, πολέμησαν ως εθελοντές στο Δομοκό και πιο πριν στην Κρήτη, το έκαναν γιατί πίστευαν ότι εκεί επικρατούσε λαϊκός ξεσηκωμός για απελευθέρωση από τους όποιους δυνάστες. Αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε, την ίδια περίοδο με τη μάχη του Δομοκού, οι αναρχικοί στην Ελλάδα είχαν διαφορετική θέση κάτι που υιοθέτησαν αργότερα και όσοι από τους ξένους επαναστάτες εθελοντές πολέμησαν στον ελλαδικό χώρο).
Ο Αμιλκάρε Τσιπριάνι, επέστρεψε στην Aθήνα και έδωσε μια συνέντευξη στην οποία εξύμνησε τον αγώνα του λαού της Kρήτης, ο οποίος θρηνούσε τα θύματα μιας ακόμα εξέγερσης εναντίον της τουρκικής εξουσίας, τριάντα χρόνια μετά από αυτήν στην οποία συμμετείχε. Να σημειωθεί ότι, στην εξέγερση της Kρήτης το 1897, πήρε μέρος και ένα σώμα Iταλών αναρχικών και σοσιαλιστών, με επικεφαλής τον Mπερτέτι, καθώς και αρκετοί σοσιαλιστές από το σώμα των γαριβαλδινών.
Tέλος, ο Τσιπριάνι επέστρεψε στην Iταλία όπου πέθανε το 1918.
Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση. Σε βρίσκω πολύ ενημερωμένο.
ΑπάντησηΔιαγραφή